ABD Gıda ve İlaç Kurumu (FDA), 13 Temmuz 2023 tarihinde fıtık cerrahisinde yama kullanımı ile ilgili toplumu bilgilendirici bir not yayınladı. Güzel yazılmış ve tamamına katıldığım bu yazıyı Türkçe’ye, anlamını bozmadan küçük değişiklikler ve eklemeler ile çevirdim.
FDA, hükümete bağlı federal bir kurum. Kurum, insan ve veteriner ilaçları, biyolojik ürünler ve tıbbi cihazların güvenliği, etkinliği ve güvenliğini sağlamakla ve aynı zamanda ülkenin gıda kaynağının, kozmetik ürünlerin ve radyasyon yayan ürünlerin güvenliğini sağlamakla halk sağlığını korumaktan sorumludur. Kurumun bu bilgilendirme yazısı, özellikle fıtık hastalarını hedefliyor. Orjinal metin için tıklayınız!
Fıtık Onarımında Kullanılan Yama
Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA), karın duvarı fıtıklarının onarımı için kullanılan yama ile ilgili insanların bilinçli kararlar almasına yardımcı olmak amacıyla bilgi sağlamaktadır. Bu bilgiler, tedavi seçenekleri, sıkça gözlenen komplikasyonlar ve hekiminiz ile görüşmek için soruları içermektedir.
Bu açıklama yazısında yer alan konular:
- Fıtık Nedir?
- Fıtık Türleri
- Fıtık Nedenleri
- Fıtık Tedavi Seçenekleri
- Yama
Fıtık Nedir?
Fıtık, bir organın, bağırsak veya yağ dokusunun, çevreleyen kas veya bağ doku içindeki bir delik veya zayıf noktadan dışarı çıktığı durumdur. Fıtıklar genellikle karın duvarında meydana gelir. Bazen fıtık, özellikle zorlandığında veya eğilirken dışarıdan görülebilir bir şişlik olarak ortaya çıkabilir.
Fıtık Türleri
En yaygın fıtık türleri şunlardır:
- Kasık fıtığı: Kasıkta meydana gelir.
- Femoral fıtık: Üst uylukta, kasığın derin kısmında meydana gelir.
- Kesi yeri fıtığı: Karın ameliyatlarından sonra kesi yerlerinde meydana gelir.
- Ventral fıtık: Genel karın/ön duvarda meydana gelir.
- Göbek fıtığı: Göbek deliğinde meydana gelir.
- Hiatal Fıtık: Karın içinde, üst mide/diyafram boyunca meydana gelir.
Fıtıkların Nedenleri
Çoğu fıtık, basınç ve kas veya bağ doku açıklığı veya zayıflığı kombinasyonuyla oluşur. Basınç, bir organı veya dokuyu açıklık veya zayıf noktadan dışarı iter. Bazen kas zayıflığı doğuştan gelir, ancak genellikle hayatın ilerleyen dönemlerinde meydana gelir. Obezite, ağır nesneleri kaldırma, ishal veya kabızlık, sürekli öksürme veya hapşırma gibi karın içi basıncın artmasına neden olan herhangi bir etken, fıtık oluşumuna yol açabilir. Kötü beslenme, sigara içme ve aşırı zorlanma, kasları zayıflatarak fıtık olasılığını artırabilir.
Fıtıkların Tedavi Seçenekleri
Fıtık onarımları yaygın yapılan ameliyatlardandır. ABD’de her yıl bir milyonun üzerinde fıtık onarımı ameliyatı (Ülkemizde ikiyüzellibine yakın) yapılmaktadır. Fıtıkların tedavi seçenekleri şunları içerir:
Cerrahi Olmayan Seçenekler
Fıtıkların sadece %3 ila %5’i bağırsak tıkanıklığı ve sıkışmış organların acil tedavisini gerektirecektir. Planlı (yani acil olmayan) cerrahi tedavi, fıtıkların %30 ila %65’inde sonunda gerekecektir. Eğer fıtığınız semptom göstermiyorsa veya cerrahi için önemli riskleriniz varsa, cerrahınız fıtığı gözlemleyecek ve büyümediğinden veya sorunlara yol açmadığından emin olacaktır. Karın korseleri ve fıtık bağı kullanımı, fıtığı düz tutarak fıtık belirtilerini en aza indirgemeye yardımcı olabilir.
Cerrahi Seçenekler
Laparoskopik onarım – Cerrah, karın bölgesinde birkaç küçük kesik yapar ve bu açıklıklardan cerrahi aletlere erişim sağlayarak fıtığı onarır. Laparoskopik cerrahi, yamalı veya yama olmadan gerçekleştirilebilir.
Robotik onarım – Laparoskopik cerrahiye benzer şekilde, robotik cerrahi de fıtığınızı onarmak için küçük kesikler gerektirir. Robot destekli cerrahi platformlar, çalışan cerrah için ergonomik faydalar ve hareket ölçeklendirme, titreme azaltma ve cerrahın kamerayı kontrol etmesi gibi teknolojik gelişmeler sunabilir.
Açık onarım – Cerrah, fıtık bölgesinde bir kesi yapar ve zayıf fıtık bölgesini onarır. Açık tamir, yama veya yama olmadan yapılabilir. Yama olmadan yapılan dikişlerle gerçekleştirilen açık onarım, çoğunlukla bebeklerdeki kasık fıtıklarını, küçük fıtıkları, sıkışmış veya enfekte olmuş fıtıkları onarmak için kullanılır.
Fıtık onarımında kullanılan yama
Yama, zayıflamış veya hasar görmüş dokuya ek destek sağlamak amacıyla kullanılan genellikle bir file şeklinde yapıdır. Şu anda kullanımda olan çoğu yama, sentetik malzemeler veya hayvan dokusundan yapılmıştır.
Sentetik malzemelerden yapılan yamalar örme yama veya örme olmayan tabaka şeklinde bulunabilir. Kullanılan sentetik malzemeler, emilebilir, emilmeyen veya bu mazemelerin kombinasyonu olabilir.
Hayvan kaynaklı yamalar, bağırsak veya deri gibi hayvan dokusundan yapılmış, işlenmiş ve dezenfekte edilerek yama olarak kullanıma uygun hale getirilmiştir. Bu hayvan kaynaklı yamalar emilebilir. Bu hayvan kaynaklı yamalar, çoğunlukla domuz veya sığır kaynaklı dokulardan üretilir.
Emilemeyen yama vücutta süresiz olarak kalır ancak zamanla bazı çözünmeler yaşayabilir. Onarımı yapılan fıtığa kalıcı takviye sağlamak için kullanılır. Emilebilen yama ise zamanla emilir ve gücünü kaybeder. Uzun süreli takviye sağlamak için tasarlanmamıştır. Malzeme emildikçe, onarım bölgesine gücü sağlamak için yeni doku büyümesi amaçlanır.
Fıtık Cerrahisinde Yamanın Faydaları
Fıtıkların tekrarlama olasılığı yüksektir ve cerrahlar genellikle yama kullanarak fıtık onarımını güçlendirmeyi ve tekrarlama oranını azaltmayı amaçlar. ABD’de yapılan çoğu fıtık ameliyatında yama kullanılması genellikle kabul edilir. Tıbbi literatürde bulunan bilgiler, yama kullanımıyla fıtık gelişme olasılığının azaldığını sürekli olarak göstermiştir. Ancak yine de yama kullanımının önerilmediği durumlar da vardır. Hastalar, özel durumları ve fıtık onarımı için en iyi seçenekleri ve alternatifleri hakkında cerrahlarıyla konuşmalıdır.
Yama kullanımı aynı zamanda hastaların sonuçlarını iyileştirebilir; operasyon süresini azaltabilir ve iyileşme süresini en aza indirebilir. Ancak iyileşme süresi, fıtığın türüne, cerrahi yaklaşımın (örneğin açık veya laparoskopik cerrahi) ve hastanın ameliyat öncesi ve sonrası durumuna bağlıdır.
Fıtık Onarım Cerrahisinde Cerrahi Yamanın Riskleri
FDA’nın tıbbi cihaz olumsuz olay raporlarının ve bilimsel literatürün analizine dayanarak, yamalı veya yamasız tüm fıtık onarımları için en yaygın olumsuz olaylar şunlardır: ağrı, enfeksiyon, fıtık tekrarı, dokuda skar, bağırsak tıkanıklığı, kanama, organlar, damarlar veya bağırsaklar arasında anormal bağlantı (fistül), ameliyat alanında sıvı birikimi (seroma) ve komşu dokularda veya organlarda delinme. Yamalı fıtık onarımı için ek olumsuz olaylar arasında, yamanın kendisinin yer değiştirmesi veya büzülmesi yer alır ki bu durum daha önce bahsedilen fıtık onarımı komplikasyonları ile daha olası bir ilişkilendirme gösterebilir.