Ameliyat Fıtığı Nedir?
Daha önceden yapılan ameliyat kesi yerlerinden çıkan fıtıklara kesi fıtığı, ameliyat fıtığı yada insizyonel fıtık denir. Açık yapılan karın ameliyatlarından sonra görülme sıklığı 15-20% gibi oldukça fazladır. Bu fıtıklar zamanla büyürler ve onarımları çok daha zor bir duruma girebilir. Kozmetik olarak kötü görünüme neden olurlar. Ağrı yaparlar. Zaman zaman sıkışarak sorun yaratabilirler. Az da olsa fıtık içine giren organların boğulmasına bağlı acil ameliyat gerektirebilirler.
Ameliyat Fıtığı Kimlerde Görülür?
Aslında karın ameliyatı yapılan her kişide bu risk vardır. Ancak bazı şartlarda bu risk artmaktadır:
- Obezite
- İleri yaş
- Beslenme bozukluğu
- Diyabet
- Steroid kullanımı
- Kronik öksürük (KOAH)
- Kanser ameliyatı
- Artmış karın içi basınç (İleus, Assit)
- Cerrahi teknikte sorun
- Ameliyat sonrası yara enfeksiyonu
- Aynı kesiden çoklu giriş
Karın orta hat kesilerinde; enine olan kesilerle karşılaştırıldığında daha fazla fıtık olur. En az fıtık olan kesi, Pfannenstiel dediğimiz, sezeryan ameliyatının enine kesisidir.
Ameliyat Fıtığı Nasıl Belli Olur?
Bir ameliyat fıtığı, eski ameliyat kesisinde kendini genellikle girip çıkan bir şişlik olarak gösterir. Hafif ağrı eşlik edebilir. Bazen küçük fıtıklarda, şişlik olmaksızın kendini içine giren organın sıkışmasına bağlı ağrı ile gösterebilir.
Ameliyat Fıtığı Nasıl Tanı Konur?
Genellikle cerrahın fizik muayenesi ile tanı konur. Tanı için ultrason ve bilgisayarlı tomogorafi (BT) gerekebilir.
Ameliyat öncesi mutlaka BT ile değerlendirmek önerilmektedir. Tanıdan da öte; eşlik edebilecek diğer fıtıkları saptamada, fıtık defektinin boyutlarını gerçeğe yakın oranda belirlemede (ki bu cerrahın ameliyat tekniğini seçmesinde çok önemlidir!), fıtık kesesi içinde hangi organların olduğunu öğrenmede önemli faydaları vardır.
Ameliyat Fıtığı Tedavisi Nasıl?
Şüphesiz onarım cerrahi olarak yapılır. Açık, laparoskopik dediğimiz kapalı tekniklerle, laparoskopinin evrilmiş hali olan robotik yöntemlerle onarılabilir. Bu yöntemlerin birbirlerine olan üstünlükleri elbette vardır. Ancak, bilimsel çalışmalar; fıtık ameliyatlarının birincil hedefi olan, onarımın nüks etmemesi açısından bakıldığında, bu yöntemler arasında bir fark göstermemiştir. Özetle, laparoskopik ve özellikle robotik onarımlar daha pahalıdır. Açık ameliyat olan hastalar daha uzun süre hastanede kalır, daha çok cerrahi alan problemi görülür.
Kesi yeri fıtıkların onarımları tecrübe gerektirir. Kasık fıtıklarına oranla daha fazla nüks ederler. Bu hastalar ameliyat öncesi iyi hazırlanmalıdırlar. Sigara içilmesi durdurulmalı, obezite var ise, mümkünse zayıflaması sağlanmalıdır. Hatta büyük kesi yeri fıtıklarında; morbid obezite dediğimiz aşırı kilolu durumda önce bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) ile zayıflama sağlanarak fıtık onarımı ertelenmelidir. Bu konudaki ayrıntılı yazıma ulaşmak için TIKLAYINIZ!
Onarım gerginliksiz yapılmalıdır. Bunu sağlamak için mutlaka sentetik bir yama kullanılmalıdır. Fıtık deliği mutlaka dikişle kapatılmaya çalışılmalıdır. Bu yamanın doku ile daha iyi kaynaşmasını sağlar. Yama, yeterli uzunlukta fıtık deliği sınırlarından taşırılmalıdır. Nükslerin en büyük nedenlerinden birisi yetersiz yama boyutudur.
Açık onarımlar, karın duvarının çeşitli tabakalarında yapılır. Kas önünden onarım ve yama koyma, kas arkası onarımlar, açık karın içi yama koyma gibi teknikler vardır. Fıtık deliği orta ya da çok genişse; katmanlarına ayırma dediğimiz karın duvarı kas ve zar tabakalarının belirli bir planda kesilerek anatominin ve fizyolojinin düzeltilmesi gerekebilir. Yine bu teknik, önden ya da arkadan yapılabilir. Kas arkası onarımlarda; enfeksiyon, seroma, cilt nekrozu gibi ameliyat sahası problemleri daha az görülür.
Bu anlattığım ameliyatlar, laparoskopik ve robotik tekniklere de uyarlanmıştır. Bunun için geliştirilmiş aletler ve teknolojiler vardır.
Temel prensiplerden birisi; fıtık, insizyonun bir kısmında olsa bile, insizyonun tamamı yama ile kaplanmalıdır. Fıtık oluş mekanizmalarının doğası gereği, kesi de fıtık var ise, tüm kesi hattı zayıftır ve ileride diğer kısımda da fıtık olmayacağının garantisi yoktur.
Bazı durumlarda hibrid dediğimiz kombinasyon teknikleri uygulanabilir. Örneğin boğulmuş fıtık açık yöntemle serbestleştirilerek fıtık deliği kapatılır ve sonra laparoskopik teknikle fıtık bir sentetik yama konularak onarılır.
Büyük fıtıklarda; fıtık deliğini kapatabilmek için gerektiğinde karın duvarı kaslarını gevşetmek için botox uygulamaları çok faydalı olmaktadır. Botulinum Toxin A (BTA) yada botox, karın yan duvarına kasların arasına enjekte edilerek geçici olarak bu kasların gevşemesi sağlanır. Bu enjeksiyon, her iki karın yan duvarında belli noktalara ultrasonografi rehberliğinde yapılır. Enjeksiyondan 1 ay sonra ameliyat gerçekleştirilir. Hatta, 7-10 cm arası fıtık defekti olan hasta grubunda, katmanlarına ayırma tekniği uygulamadan onarım yapma imkanı verebilir.
Ameliyat fıtıkları zamanla büyüdüğünden, erken onarılmaları hem nüks riskini azaltır hem de ameliyatın komplike bir teknikle yapılmasını önler. Büyük fıtıklarda hastanın hayat kalitesi bozulur, hareket etme güçlüğü çeker, beden hareketlerinde kısıtlılık olur. Solunum kalitesi bozulur. Böyle durumlarda, fıtık onarımı planlanırken karın duvarı anatomisi eski haline döndürülmeye çalışılmalıdır. Genellikle orta hattaki rektus kasları yanlara kaçtığından; fıtık defekti kapatılmaya çalışılmalı, bu kas grubunu ortaya getirilerek karın duvarının yeniden yapılandırılması sağlanmalıdır. Bu tür onarım yapılan hastalarda; nüksün azaldığı, ağrının düzeldiği, solunum kalitesinin arttığı, gövde hareketlerinde önemli düzelme sağlandığı gösterilmiştir. Burada cerrahın teknikteki tecrübesi de başarı için önemli bir faktördür.
Ameliyat Fıtığı Onarımı Sonrası İyileşmeniz Ne Kadar Sürer?
Genellikle basit bir kesi yeri fıtığı onarımı ameliyatından sonra bir gece hastanede kalırsınız ve ertesi sabah eve taburcu edilirsiniz. Ancak büyük ve karmaşık olanlarda bu süre 3-5 günü bulabilmektedir. Bu konu, ameliyat öncesi değerlendirilip size söylenecektir. Ameliyat sonrası genelde tolere edilebilir ağrı olabilir. Bunun için size ilaçlar verilecektir. Eve taburcu olduğunuzda zaten günlük hayata dönmüş olacaksınız. Kendi işlerinizi rahatlıkla görebilirsiniz.
Bazı onarımlardan sonra eve, ameliyat bölgenizde birikebilecek seroma gibi sıvıları boşaltmak için konulan drenlerle gidebilirsiniz. Bunlar ön görülen takip randevularında çıkarılacaktır.
Hastalar ameliyattan hemen sonra harekete geçmeye ve en az bir ay boyunca ağır nesneleri kaldırmamanın yanı sıra muhtemel bir ay daha ağır görevden kaçınmaya teşvik edilir. Düzenli egzersiz ve spor faaliyetleri 1 aydan önce izin verilmez.
Ameliyat sonrası herhangi bir diyet kısıtlaması olmayacaktır.
Ameliyatın Fıtığı Onarımının Riskleri Nelerdir?
Kesi yeri fıtığı ameliyatı öncesi değerlendirmede, size olası komplikasyonlar ile ilgili bilgi verilecektir. Bu değerlendirme; seçilen ameliyat yöntemine, sizin genel durumunuza, ek hastalığınız olup olmadığına, fıtığınızın büyüklüğüne göre farklı bilgiler içerecektir.
Açık ya da laparoskopik olsun, hepsi için de karın duvarında, onarım yapılan katlarda kanama riski vardır. Nadiren kanama cerrahi bir müdahaleyi gerektirir. Ciltte, deri altı sızıntı kanamalara bağlı morarma olabilir. Bu durum ortalama 2 haftada kaybolur.
Büyük fıtıkları olanlarda; ölü alan adı verilen fıtık tarafından daha önce işgal edilen bölgede (fıtık şişliği tarafından yaratılan suni alan) Seroma dediğimiz sıvı birikintisi olabilir. Bu sıvı beklenen bir durumdur. Bunun için gerektiğinde korse ile dokulara destek sağlamak gerekebilir. Fıtık ameliyatı sonrası erken günlerde meydana gelir ve zamanla büyüyebilir. Bu sıvı zararsızdır ve ortalama 6-8 hafta içinde vücut tarafından emilir.
Bir başka komplikasyonda yara enfeksiyonu ki insizyonel fıtıklarda önemli bir problemdir. Yakın takip edilerek; uygun antibiyotik tedavisi, gerektiğinde cerrahi drenaj yapılmalıdır. Uzun dönem antibiyotik kullanmak gerekebilir.
Açık ya da laparoskopik kesi yeri fıtık ameliyatı sırasında bağırsak yaralanma riski az da olsa olasıdır. Önemli olan bunun ameliyatta farkına varılarak yaralanmanın onarılmasının yapılmasıdır. Laparoskopik kesi yeri fıtık ameliyatı, çeşitli nedenlerden ötürü açık ameliyata çevrilebilir. Bu ameliyatın güvenle yapılabilmesi için gerekebilir. Yoksa başarısızlık değildir.
Açık ameliyatta kas önünden yapılan katmanlarına ayırma tekniğinde; büyük cilt-ciltaltı flepleri hazırlandığından bu fleplerde beslenme bozukluğuna bağlı flep nekrozu görülebilir. Yakın takip gerektirir.
En önemli geç komplikasyon, fıtığın tekrarlaması yani nüks etmesidir. Bu oran, bilimsel çalışmalara göre 5-30% arasındadır. Ancak uzman ellerde bu oran düşüktür.