Obezite günümüzün önemli bir sağlık sorunu! Gittikçe obez insan sayısında artış var. Hatta çocuklarda da hızlı bir artış gözlemleniyor. Bir çok nedeni var. Obezite ve fıtık hastalığı arasındaki etkileşimleri yazacağım.
Obezite günümüzün önemli bir sağlık sorunu! Gittikçe obez insan sayısında artış var. Hatta çocuklarda da hızlı bir artış gözlemleniyor. Bir çok nedeni var; bunlara girmeyeceğim. Obezite ve fıtık hastalığı arasındaki etkileşimleri yazacağım. Kolay anlaşılır olması için, soru başlıkları şeklinde anlatacağım.
Öncelikle, biz kimlere obez diyoruz, onu açıklayayım. Bunun için pratik bir hesaplama yöntemi var: adı Vücut Kitle İndeksi (VKİ). Beden ağırlığının, boyun metre cinsinden uzunluğunun karesine bölünmesi ile elde edilen oran. Bunun oranlarının neye karşılık geldiğini aşağıda veriyorum:
<18,5 Zayıf
18,5 – 24,9 Normal kilolu
25 – 29,9 Fazla kilolu
30 – 34,9 1. Derece obezite
35 – 39,9 2. Derece obezite
>40 3. Derece obezite – Morbid obezite
>50 Süper obezite
>60 Süper süper obezite
Not: Çocuklar ve yaşlılarda geçerli değildir!
Obezite, fıtığa neden olur mu?
Obezite, karın duvarı fıtığı gelişmesi riskini arttırır! Fazla kilo, karın duvarı kaslarının daha fazla gerilmesine ve üzerlerindeki baskıyı arttırır. Zayıflamalarına neden olur. Obez insanlarda karın duvarı kasları daha zayıftır. Karın içi basıncının yüksek olmasına da neden olur. Ayrıca, obezite; fıtığı olan kişilerde, bu fıtığın daha da büyümesine neden olabilir. Obez hastalar; karın cerrahisi geçirdiğinde, obez olmayanlara göre daha fazla ameliyat kesisi fıtığı riski taşırlar. Ayrıca, primer ya da ameliyat fıtığı onarımları, obez kişilerde daha fazla nüks riskine sahiptir.
Obezite fıtığı önler mi?
Hayır. Yaygın bir deyiş vardır: ‘Bir dirhem yağ, bin kusur örter’ diye. Aslında haklılık payı da var bu sözün. Kasık fıtığı, obezlerde, zayıf insanlara göre daha az görülür. Obez insanlarda, yağ dokusu fıtık deliklerini doldurarak, buradan başka organların girip sıkışmasını, boğulmasını önleyebilir. Gerçekte, obezite, mevcut olan bir fıtığı gizler. Bu da potansiyel riskler doğurur: obez hastalar, daha az sıklıkla tipik kasık fıtığı şikayeti ile müracaat edip tanı konurlar. Daha çok sıkışmış, boğulmuş fıtık ile sağlık merkezlerine müracaat ederler.
Diğer bir ayrıntı da; yine yağlı dokuların mevcut fıtık deliklerini örtmesi ile ilintili olarak, hastalar aşırı zayıfladığında ya da obezite ameliyatı sonrası zayıflamalarını takiben fıtıklarının ortaya çıkmasıdır. Bu kişiler, zayıfladım, fıtık oldum der. Aslında fıtık zaten onlarda vardı!
Obezim, fıtığım var. Ne yapmalıyım?
Fıtığın tek tedavisi, ameliyat ile fıtığı onarmaktır. Genellikle zaman içinde büyüme yaptığından, erken ve planlı ameliyat öneriyoruz. Özellikle yaşlılarda, planlı ameliyat genellikle sorunsuz bir süreç vaad eder. Yaşlıların sıkışmış, boğulmuş fıtıkları hayatı tehdit edici olabilir.
Obez hastalarda; fıtığın yeri, özellikleri (büyüklüğü, nüks olup olmadığı, ek sorunlar gibi), obezitenin derecesi gibi özellikler, bir fıtık ameliyatı planında göz önünde bulundurulmalıdır.
Obezite derece arttıkça, fıtık ameliyatı sonrası komplikasyonlarda da artış beklenmelidir. En önemlisi, nüks yani yineleme riskinin artmasıdır. O nedenle, hastalara ameliyat öncesi zayıflamalarını söyleriz. Her zaman derim: ‘Ameliyat, ameliyattan önce başlar’ Bu konuda yazdığım blog yazımı okuyun! Obez hastaların fıtıkları, sıkışma ve boğulma gibi acil durumlar yarattığında, komplikasyon riski daha da artmaktadır.
Aşırı kilolu hastalar, sadece fıtık ameliyatı için değil, başka cerrahi girişimler öncesinde hazırlık amacıyla kilo vermeleri bile o ameliyatın başarısını olumlu yönde etkiler. Buna Prehabilitasyon demekteyiz. Ameliyat öncesi dönemde, ameliyata kadar olan zamanda, hastanın hazırlanması süreçlerini içerir. Başlıca; beslenmenin düzeltilmesi, sigara içiminin sonlandırılması, diyabet var ise kontrol altına alınması, enfeksiyon var ise tedavi edilmesi, fazla kilodan kurtulunması, egzersiz yapılması gibi süreçleri içerir.
Obez hastalarda ameliyat yeri sorunlarını daha çok bekleriz: yara yerinde seroma dediğimiz sıvı toplanması, hematom ve en önemlisi yara yeri enfeksiyonu ve yama enfeksiyonu. Cerrahi alan enfeksiyonu, fıtığın nüks etmesinin en önemli nedenlerindendir. Cerrahi alan enfeksiyonu, ameliyat kesilerinin bir numaralı nedenidir. İki numaralı neden ise obezitedir! Karın duvarı fıtıklarında (kasık fıtıkları hariç), yama enfeksiyonu, 6-10% oranlarında görülmekte olup, obez hastalarda daha yüksek oranlarda görülmektedir.
Aşırı obez hastaların fıtık ameliyatları daha uzun sürer. Hastanede daha uzun süre kalırlar. Derin ven trombozu, akciğer embolisi gibi önemli komplikasyonların olasılığı daha fazladır. Obez hastalarda yandaş görülen diyabet, kalp, akciğer hastalıkları gibi sistemik hastalıklar bu komplikasyon risklerini daha da arttırır. Sigara içimi de ciddi bir risk faktörüdür. Bu durumlar, yara iyileşmesini daha da geciktirir.
Yukarıda belirtilen indekse göre, fıtık cerrahisi planı nasıl yapılmalıdır?
Kasık fıtıkları için çok engel teşkil etmese de, en azından morbid obez kriterinde bir kişinin kasık fıtığı ameliyatı için zayıflaması tavsiye edilir. Zaten, >40 üzeri hastalarda, başka bir kriter aranmaksızın obezite ameliyatı gerekliliği vardır. 35-40 arası grupta ise, diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol, uyku apnesi gibi ek sağlık sorunları olduğunda obezite ameliyatı endikasyonu vardır. Bu hastalarda fıtık ameliyatı, obezite ameliyatı sonrasına ertelenmelidir.
Karın duvarı fıtığı olan obez hastalarda ise fıtığın özelliklerine ve obezitenin derecesine göre plan yapılmalıdır. Örneğin, obez hastalarda karın ön duvarı fıtıkları (göbek fıtığı, epigastrik fıtık, ameliyat fıtığı) laparoskopik yöntemlerle onarılması önerilir. Laparoskopik ventral fıtık onarımları, açık fıtık onarımları ile karşılaştırıldığında:
- Daha az yara enfeksiyonu
- Daha az ağrı
- Daha az yara sorunları (Hematom, seroma)
- Daha kısa hastanede kalış
avantajlarını içerir.
Bir önceki paragrafta kabaca bahsettiğim; obezite ameliyatı gerekliliği olan hastalarda, karın duvarı fıtıklarının onarımı – genel yaklaşım olarak – obezite ameliyatından 1 yıl sonra yapılması uygundur. Ancak; hızlı büyüme, ağrı, sıkışma, boğulma gibi durumlarda ertelenmemelidir. Eş zamanlı yapılacak ise laparoskopik onarım ön planda düşünülmelidir!
Çalışmalar, komplike karın duvarı fıtığı olan obez hastalarda, fıtık onarımı için, VKİ sınır değerinin 46 olduğunu göstermektedir. Komplike ile kastım; katmanlarına ayırma tekniği uygulanmasını gerektiren büyük ameliyat fıtıkları, nüks etmiş ameliyat fıtıkları, enfekte yama olması gibi…
Obezite ameliyatı ile aynı anda fıtık ameliyatı olur mu?
Hayır. Bilimsel çalışmalar, aynı anda yapıldığında; yara yeri sorunları, yama enfeksiyonu ve nüksün arttığını göstermektedir. Bu nedenle tavsiye edilmez. Bu grup hastalarda, yama ile onarımın uzun dönem sonuçları ile ilgili elimizde yeterli veri bulunmamaktadır. Diyet, egzersiz ya da obezite cerrahisi ile zayıflama olduktan sonra yapılan fıtık onarımı daha uygundur. Neden mi:
- Teknik olarak daha kolaydır.
- Nüks riski daha azdır.
- Komplikasyon riski daha düşüktür.
- Yara, hızlı ve daha iyi iyleşir.
- Daha çabuk ve ağrısı daha az olan bir iyileşme süreci takip eder.
Bunun dışında, özellikle karın duvarı fıtıklarında, zayıflama sonucu ortaya çıkan bollaşma ve fazla deri aynı ameliyatta ortadan kaldırılabilir (Abdominoplasti).
Diğer önemli bir ayrıntı da; özellikle karın duvarı fıtığı onarımından sonra, aşırı kilo alınması, fıtığın nüks etmesi riskini arttırır!
Özetle, obez hastalarda fıtık cerrahisi yapılması ile ilgili görüş birliği yoktur. Cerrahın bilgi ve tecrübesinin yanında, hastanın şikayetlerine, fıtığının özelliklerine, seçilen obezite ameliyatının türüne ve hastanın tercihine göre karar verilmesi en uygun olacaktır.